گردشگری مذهبی یکی از کهنترین و پرمخاطبترین شکلهای گردشگری در جهان است که در آن افراد برای نیایش، انجام مناسک دینی یا کسب تجربهای معنوی به مکانهای مقدس سفر میکنند. این نوع از گردشگری در ایران به خاطر پیشینه غنی مذهبی، تنوع آیینی و تعدد اماکن مقدس جایگاه ویژهای دارد.
ابوالفضل مهدیپور، فعال میراثفرهنگی و راهنمای گردشگری، در یادداشتی نوشت: چند سالی است که وقتی درباره رونق گردشگری حرف میزنند بر لزوم توجه به ظرفیتهای گردشگری مذهبی و آیینی تأکید میشود.
هنر تعزیه را بهعنوان آیین نمایشی مذهبی در ایران میشناسند که در سال ۱۳۹۸ شمسی بهعنوان چهارمین اثر فرهنگی ناملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد. قدمت این هنر به حدود ۳۰۰ سال پیش میرسد؛ گرچه آیین برگزاری نمایشهای سوگ در ایران پیشینهای قدیمیتر دارد.
نمایش تعزیه در حال حاضر نوعی آیین سوگواری برای شهادت ائمه اطهار (ع) و بزرگان دین اسلام است که بیشتر در روزهای ماه محرم و صفر میان شیعیان برگزار میشود. نخستین نمایشهای تعزیه اجرای سوگنامههایی از شاهنامه فردوسی بودند که در آنها داستانهایی مانند سوگ سهراب و سیاوش و افراسیاب روایت میشدند. با گذشت زمان تنوع نمایشنامهها بیشتر و آثار عرفانی با مضامین مذهبی آمیخته شد. پرسوز و گدازترین اجراهای تعزیه که شهرت بالایی به دست آوردهاند روایت شهادت امام حسین (ع)، یاران و خانواده ایشان در صحرای کربلا است.
هنر نمایشی تعزیه به عنوان یک ژانر نمایشی کامل که از دل سیر و روند فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اعتقادی ایرانیان در طول قرنهای گذشته برخاسته است از جمله هنرهای دینی، ملی و باستانی ایران است که در شهرهای مختلف این سرزمین پهناور برگزار میشود.
آیین تعزیه از آیینهای مذهبی ایران است که نقش اساسی در حوزه گردشگری مذهبی ایفا میکند.
نام اصلی تعزیه، شبیهخوانی یا شبیهگردانی است. یعنی اینکه افراد اجراکننده شبیه و بازیکننده نقش شخصیتهای اصلی هستند. این آیین هنوز در برخی نقاط کشور به خصوص خوزستان و شهرهای شوش و شوشتر با همان شکوه سابق برگزار میشود.
مراسم تعزیه براساس تفکیک مناطق مختلفی که در آن اجرا میشود به ثبت رسیده است. تعزیه شهرهایی چون تهران، شوش، تفرش، کازرون، شوشتر، کاشمر، قزوین، بوشهر، شیراز، بیرجند و اراک به ثبت رسیده است. در شهرهای دیگر نیز تعزیه مراسم شاخصی دارد که در حال مستندنگاری و ثبت میشود.
شهر شوشتر که از دیرباز به نام شهر دارالمومنین معرفی شده است در روزهای مختلف محرم آداب و رسوم ویژه ای برای عزاداری سید و سالار شهیدان دارد و از سراسر خوزستان و کشور برای شرکت در این مراسمها به شوشتر سفر میکنند.
عزاداری امام حسین(ع) در شوشتر دارای فرازونشیبهای فراوانی بوده ولی در 50 سال اخیر عزاداریها بدون تغییر باقی مانده و به ثبات رسیدهاند.
یکی از آیینهای سنتی شوشتر اجرای هنر شبیهخوانی است که هر ساله در ماههای محرم و صفر و ماه مبارک رمضان اجرا میشود.
سوگواره بزرگ هیئت شبیهخوانی شوشتر یکی از محبوبترین آیینهای مذهبی ماه محرم شوشتر و کشور است که از سال ۸۰ تاکنون به اجرای شبیهخوانی میپردازد و همواره میزبان گردشگران داخلی و خارجی و علاقهمندان به گردشگری مذهبی است.
اجراهای بیستوچهارمین سوگواره بزرگ شبیهخوانی سلاسل به معین البکایی استاد حاج خلیل ضرغامپور توسط گروه تئاتر سلاسل و هیئت شبیهخوانی عاشوراییان سلاسل از ۲۵ تیر تا ۹ مردادماه ۱۴۰۴ ساعت ۲۲ در میدان شبیهخوانی زندهیاد شاهرخ علافزاده واقع در محوطه تالار فرهنگ شوشتر با همکاری، انجمن هنرهای نمایشی شوشتر، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان شوشتر، سازمان بسیج هنرمندان شوشتر و شهرداری و شورای اسلامی و گروه جهادی عاشوراییان سلاسل شوشتر تولید و اجرا میشود.
کتاب «آموزش مقدماتی شبیهخوانی» به همراه سیدی فایلهای صوتی برای علاقهمندان به انر نمایش و تعزیه توسط استاد حاج خلیل ضرغامپور پیشکسوت شبیهخوانی شوشتر و استان خوزستان و مدیر کانون شبیهخوانی انجمن هنرهای نمایشی استان خوزستان تالیف و گردآوری شده است.